ประตูชุมพล เป็นประตูเมืองทางทิศตะวันตกของเขตเมืองเก่า โดยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช โปรดเกล้าฯ ให้สร้างเมืองนครราชสีมาเป็นเมืองหน้าด่านเมื่อ ปี 2199 ซึ่งเป็นปีที่พระองค์เสด็จขึ้นครองกรุงศรีอยุธยา และโปรดเกล้าฯให้สร้างกำแพงประตูเมืองอย่างแข็งแรง เพื่อป้องกันการรุกรานจาก เขมร ญวน ลาว โดยเกณฑ์ช่างจากกรุงศรีอยุธยา เกณฑ์แรงงานจากเมืองโคราชและเมืองเสมาช่วยกันสร้างขึ้น ซึ่งในขณะนั้นมีนายช่างชาวฝรั่งเศสเป็นผู้ออกแบบและวางผังเมืองให้

 

ประตูเมืองแห่งนี้เป็นเพียงแห่งเดียว ในบรรดาประตูทั้ง 4 ประตูของเมืองโคราชที่ยังคงสภาพเดิมอยู่พร้อมกับกำแพงเมืองเก่า ซึ่งประตูทั้ง 4 มีรูปแบบเป็นทรงไทยโบราณ ศิลปะสมัยอยุธยา หลังคามุงด้วยกระเบื้องดินเผา และมีช่อฟ้าใบระกาเหมือนกันทุกแห่ง โดยมีชื่อเรียกประตูเมืองทั้ง 4 ว่า ประตูชุมพล  ,ประตูพลแสน ,ประตูพลล้าน, ประตูไชยณรงค์ แต่ทว่าสิ่งก่อสร้างเหล่านี้ได้ผุกร่อนไปตามกาลเวลา โดยเฉพาะเหตุการณ์ศึกเจ้าอนุวงศ์แห่งเวียงจันทน์ที่ได้เข้ามายึดเมืองโคราช ประกอบกับสภาพภูมิอากาศและภัยธรรมชาติ ไม่ว่าจะเป็นฝนตก แดดออก น้ำท่วม ก็ได้ทำลายประตูเมืองให้ชำรุดทรุดโทรมลงจนเหลือเพียงประตูเดียว นั่นก็คือ ประตูชุมพล

 

 

 

สำหรับชื่อของประตูชุมพล มีหมายความว่า ชุมนุมพล เนื่องจากเป็นประตูที่เอาไว้เตรียมไพร่พลยามออกศึก ในอดีตมีความเชื่อว่าเมื่อลอดผ่านประตูชุมพลไปทำศึกจะได้กลับมาอย่างแคล้วคลาดปลอดภัย รวมทั้งใช้เป็นเส้นทางที่กองคาราวานการค้าในอดีต ต้องผ่านประตูชุมพลเพื่อเข้าสู่เมืองนครราชสีมาอีกด้วย

 

 

แต่อีกเรื่องหนึ่งที่น่าสนใจคือ การลอดซุ้มประตูชุมพล เชื่อกันว่าหาลอดประตูนี้ หันหน้าหาย่าโม
1 ครั้ง  คุณจะได้กลับมาโคราชอีกในไม่ช้า หรือมีเหตุให้ได้มาโคราชเรื่อยๆ  
2 ครั้ง  คุณจะได้ทำงานหรือมาอยู่ที่โคราช  แม้จะผลัดถิ่นไปทำงาน หรือเรียนที่อื่น ก็ต้องมีเหตุให้ต้องกลับมาอยู่โคราช 
3 ครั้ง จะได้เป็นเขย หรือสะใภ้ย่าโม  คุณจะได้พาคนโคราชไปอยู่ที่จังหวัดคุณด้วย  หรืออาจจะได้ตั้งรกรากอยู่โคราช กับคู่ครองชาวโคราช โดยเชื่อกันว่า ย่าโม ท่านขี้เหงา อยากให้ลูกหลานมาอยู่ที่โคราชเยอะๆ  แต่ห้ามลอดเกิน 3 ครั้งไม่งั้นคู่รักจะได้เลิกกัน 

 

 

 

 

ซึ่งความเชื่อนี้ถูกเล่าต่อกันมาช้านาน ไม่ทราบว่าเริ่มมาตั้งแต่สมัยไหน แต่หลาย ๆ คนที่อยากลอง ก็ได้มีคู่ครองเป็นชาวโคราชกันมาแล้ว บางคนก็ได้ย้ายมาอยู่โคราชอย่างไม่ทราบสาเหตุมีให้เห็นมานักต่อนัก อาจจะด้วยความเชื่อ สิ่งลี้ลับ คาถาอาคมที่สมัยก่อนการจะสร้างประตูเมืองต้องมีการลงคาถาอาคม และสิ่งของบางอย่างฝังลงไปด้วย แม้จริงประการใดก็ไม่มีใครทราบ เพราะเรื่องนี้เป็นความเชื่อส่วนบุคคล