โบราณสถานปรางค์ครบุรี ตั้งอยู่ ณ โรงเรียนบ้านครบุรีนครธรรมโฆสิตวิทยาคาร บ้านครบุรี ตำบลครบุรีใต้ อำเภอครบุรี จังหวัดนครราชสีมา เป็นอโรคยศาล หรือศาสนสถานประจำโรงพยาบาล สร้างในสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ประมณ พ.ศ. 1724-1763  หรือในพุทธศตวรรษที่ 18  มีอายุเก่าแก่กว่า 800 ปี  สมัยเดียวกับ ปราสาทเขาพนมรุ้ง และปราสาทหินพิมาย 
 

เป็นกลุ่มอาคาร ประกอบด้วยปราสาทประธาน สร้างด้วยศิลาแดง หินทราย และอิฐ หันหน้าไปทางทิศตะวันออก   บรรณาลัยอยู่ทางด้านทิศตะวันตก  กำแพงแก้ว  ซึ่งล้อมรอบประสาทประธานและบรรณาลัย  มีซุ้มประตูทางเข้าด้านทิศตะวันออกนอกกำแพงแก้ว  ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือมีสระน้ำ 1 สระ 

 

 

กรมศิลปากรประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานแห่งชาติ  ในราชกิจจานุเบกษา เรื่องการกำหนดจำนวนโบราณสถานสำหรับสถานแห่งชาติเล่มที่ 53 หน้า 1529 วันที่ 27 กันยายน พ.ศ. 2479 และประกาศกำหนดเขตที่ดินโบราณ เล่มที่ 98 ตอนที่ 104  วันที่ 30 มิถุนายน พ.ศ. 2524

 

ปรางค์ครบุรี เป็นอโรคยาศาลหนึ่งในจำนวน 102 แห่งที่สร้างขึ้นเพื่อรักษาคนเจ็บป่วย สร้างขึ้นตามแบบศิลปะขอมโบราณด้วยศิลาแลง

 

มีแผนผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสย่อมุม กรอบประตูและทับหลังทำจากหินทรายแกะสลักลวดลาย ด้านทิศตะวันออกทำเป็นมุขยื่นเป็นทางเข้าออก

บรรณาลัยสร้างด้วยศิลาแลง อยู่ด้านทิศตะวันออกของปรางค์ประธาน พร้อมด้วยกำแพงแก้วล้อมรอบและซุ้มประตูอยู่ตรงทางด้านทิศตะวันออก

 

 

นอกกำแพงที่มุมซ้ายด้านหน้ามีสระว่ายน้ำรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า 1 สระ สิ่งก่อสร้างทั้งหมดเป็นศิลาแลง ยกเว้นเสาประดับประตูทับหลังเป็นหินทราย ชิ้นส่วนเหล่านี้ยังคงเหลือเฉพาะส่วนที่ไม่มีลวดลาย องค์ปรางค์ประธานสร้างด้วยศิลาแลงที่พอจะมองเห็นเป็นช่องประตู และก้อนศิลาแลงวางต่อกันเป็นผนังของปรางค์อยู่บ้าง โดยมีเสาศิลาทรายเป็นกรอบประตู และก้อนศิลาแลงหล่นอยู่ตามพื้น ซึ่งมองเห็นแนวกำแพงล้อมรอบ